|
ششم و متوسطه اول
|
||
|
آگاهی انسانی، آگاهی اجتماعی |
خط، خوشنويسی و كتاب آرایی
زيبایی زيب و زينت های ايرانی پس از غلبه ی دين محمدی به
راه های گوناگون جلوه يافت. دقت رياضی و خلاقيت ايرانی در هم
آميخت و در صنايع دستی نمود پيدا كرد. همچنان كه در چين و ژاپن،
در ايران هم خط و خوشنويسی را هنر می شناسند. اما در اينجا اثر
قلم را حتی در ساختمان ها يا در ظروف چينی و سفالی يا در
منسوجات در كار می آورند. شكسته نويسی با حروف عربی در
فارسی اثر زيبایی می سازد. هنوز هم در ری، نزديك تهران، سفال
لعابدار كهنه از دل خاك بيرون می آيد. نقش نوشته روی اين سفالها
به خط كوفی است، و كمی جديدتر آن به خط عربی. پس پيداست
كه خط نگاری روی سفال و بدل چينی در هزار و پانصد سال پيش در
روزگار ساسانيان فن و هنری بسيار پيشرفته بود.
به تشخيص اهل خبره، از ويرانه های كاخ های قديم سفال های
گوناگون بيرون آمده و اين سفالها در هر جا از گونه ای ديگر است. از
اينجا پيداست كه هنرمندان آن روزگار همه در پی خلاقيت و ابداع
شيوه ی خود بودند، نه در كار تقليد محض.
به روشنی می بينيم كه خط زيبا و خوشنويسی برای ايرانيان هنر
است، چنان كه كتابهای خطی كهنه يا مجموعه های خوشنویسی و
مرصع را در گنجينه ی اثاث خانه نگاه می دارند. كسانی (از سودجويان)
فقط تصاويری را كه برای آراستن كتاب در ميان برگ های آن است جدا
می كنند و در خارج (يا به بيگانگان) می فروشند. چنين است كه
كتابهایی كه هنرمندان برجسته ی قديم نوشته و ساخته‌اند رفته رفته
ناياب شده است، و امروزه اين گونه آثار را به سختی و با صرف پول
هنگفت می توان به دست آورد.
همچنان كه در خاور دور، در ايران آثار خوشنويسی قديم هم هست
كه قطعه های آن، هر چند كه پاره يا ناقص باشد، بسيار پر بها است.
امروزه هم هنرمندان خطاط و خوشنويسانی كه در خدمت دولت اند
حقوق زياد می گيرند؛ اما شمار آنان رفته رفته می كاهد و از ماشين
تحرير هم زياد استفاده می شود. خوشنويسی هم خود انواع گوناگون
دارد، چنانكه نستعليق يا شكسته، كه مشابه است با" كايشو" يا
"گيوشو" در خوشنويسی ژاپن.
همانند خط، تجليد و كتاب آرایی هم از هنرهای زيبای رايج و مشهور
است. چرم كشيده شده روی جلد يك كتاب كهنه را كه نقش و نگار
ظريف و پركار دارد، در جهان چرم و كار روسيه می شناختند، اما معلوم
شد كه به راستی ساخته ی ايران است.
نه فقط در جلد كتاب، كه در نقاشی و پرده سازی هم هنرورزی و
نقش سازی روی پوست هنوز استادانه و دل انگيز است. در اين
نقش ها و پرده دوزيها، با به هم پيوستن پوستها از رنگهای گوناگون
اثری چشم نواز پديد می آيد. جز تكه دوزی پوست، هنر آراستن و
جلوه دادن پوست يا جلد چرمين با طلا و نقره (تذهيب) هست، كه
كاری بسيار پر زحمت و وقت گير است. در گونه ای ديگر از تجلّد هنری
و كتاب آرایی هم از رنگ استفاده می كنند و به جلد، نقش برجسته
مانند سايه روشن می دهند. نيز نقش هایی مانند "ناشی جی" ژاپن
هم هست. گاه بر قاب آيينه ی كهنه هم، چنان كه در كتاب آرایی و روی
جلد كتاب، كار می شود و قاب چرمی را نقش و نگار می دهند. (ناشی
جی؛ گونه ای نقش سازی روی لاک و ظرفهای لاكی ژاپنی با
طلا و نقره به نگاره ی گلابی، و نيز طرح گلابی مانند در پارچه و
منسوج ديگر)
خوشنويسی متن و نقاشی صحنه هایی از داستانها و جلدآرایی
شاهنامه، سروده ی فردوسی، نمونه ی اعلای هنر كتاب آرایی است
كه بازمانده است. به دست آوردن و داشتن فقط بخشی از يك كتاب
كهنه ی نفيس می تواند آدم را گنجينه‌دار (و توانگر) كند.
برچسب‌ها: خوشنویسی, تذهیب, کتاب آرایی, آکی یو کازاما
کاین سر پر هوس شود خاک در سـرای تـو
|