|
ششم و متوسطه اول
|
||
|
آگاهی انسانی، آگاهی اجتماعی |
جامعه ی ایران
زن ایرانی
پايه ی زنان ايران امروزه از مرتبه ای كه در قرون وسطای اروپا، در
دوران اوج شكوفایی اسلام، داشتند چندان فراتر نرفته است. برای
زن در برابر مرد تقريبا" هيچ حقی شناختـه نمی شود، و قانـون هم
زنان را در رديف ملک و مال به شمار می آورد.
دختر كه دم بخت شد، ديگر اجازه ندارد كه با روی باز از خانه بيرون
برود. سراپايش را در چادر، پوششی همچون «كاتسوكی» ژاپن،
پنهان می كند، و در وضعی كه فقط چشمهايش از روزن چادر ديده
می شود، راه می رود.
زن رختشو كه در خانه ها كار می كند و زنان خدمتکار هم وقتی مرد
(نامحرم) نزديك می آيد حتما" چادر سر می كنند و رو می گيرند. گاه
می بينيم كه گروهی از زن ها كه در كوی و بازار می روند همه چادر
سياه پوشيده، روبنده و پيچه يا نقاب سياهی، كه مانند لبه ی كلاه
آفتابگردان تنيس است؛ به صورت زدهاند و فقط چشمهايشان پيداست.
ديدن آنان هر بار دسته ای پرنده را به يادم می آورد.
بیننده برای دانستن و شناختن اندازه ی زيبایی زن هيچ ره يافتی جز
چشمان او كه پيداست ندارد. افسون چشمهای قاب گرفته در سياهی
چادر اين زنان زيبا همچون دم زدن در پای چاه عميق است (كه انسان را
وسوسه می كند كه در آن بيفتد). همه احساس ها و تمايلات درونی
برای اظهار و بيان راهی جز گذر از اين دو چشم ندارد، و اين است كه
جادو و دلربایی اين چشمان، بس افزون می شود.
چشمانی كه همچون بلور سياه بر چهره ی سپيد می درخشد به
راستی زيباست. اما معمولا" بينی ها بی تناسب و بزرگ است، و
حتی گاه منظر عجيب دارد. اين هم از ناسازی آفرينش بشر است.
سلوك با زنان بر پايه ی سنن دين محمدی است. اما برابر برداشت
صحيح و دقيق از كتاب مقدس اسلام می بايست حقوق بشر بيشتری
به زنان داده می شد. با اين همه، برابر نظام و احكام ساخته ی
جامعه ی مردسالار، زنان امروزه همان وضع رقت بار گذشته را دارند و
در واقع نمی توانند از حال و روزی كه به احوال بردگان مانند است
بگريزند.
به تازگی اين وضع را حتی در چند كشور اسلامی تغيير داده و احوال
زنان را بهبود بخشيده اند. اين جريان سال به سال و رفته رفته پيشرفت
دارد. پادشاه كنونی ايران هم تدابيری برای آزاد شدن تدريجی زنان (از
قيود جامعه ی مردسالار) در كار می آورد.
در افغانستان، كشور همسايه ی ايران، اتخاذ معيارهای اروپایی (در
وضع زنان) از سوی امان الله خان، پادشاه افغان با مخالفت روحانيان و
جبهه گيری محافظهكاران با شكست روبرو شد. پس در ايران در اين كار
با تأمل و تدبير بيشتر پيش می روند و از شتاب ناسنجيده در اخذ و
اقتباس سياست نوآوری پرهيز می كنند.
امروزه زنان هميشه مجبور به چادر پوشيدن نيستند، اما هنوز بيشتر
مردم رسم حجاب را رعايت می كنند.
عادت بر اين است كه خانم ها از خانه بيرون نروند، و تركيب خانهها
و وضع اتاق ها مناسب اين رسم است. رفت و آمد ميان اندرونی يا
حرمخانه و بيرونی يا اتاق مرد و مهمانان آزاد نيست، و مهمان ها جز
خويشاوندان نزديك و آشنايان خاص اجازه ندارند كه قدم به اندرونی
خانه بگذارند. اما احوال اجتماعی كم كم دگرگون می شود، و شماری
از خانم های تحصيل كرده خارج و همسران ديپلمات ها يا بازرگانان
خارجی با لباس اروپایی در انظار ظاهر می شوند و آزادانه به شيوه ی
اروپایی پذيرایی می كنند.
مواردی هست كه مردی دو زن قانونی دارد، يكی ايرانی و ديگری
اروپایی. زن اروپایی براي همراهی در بيرون و معاشرت است، هر چند
كه او را كدبانو و خانه دار معرفی می كنند. اما به زن ايرانی رخصت و
فرصت كار و معاشرت در بيرون را نمی دهند، و زندگی او در خانه خلاصه
ميشود. تيمورتاش وزير مقتدر سابق دربار، كه به تازگی در زندان
درگذشت. نمونه ی رجال به واقع مستبد بود. زن دومش از ارامنه ی
روس بود؛ زن بيرون و اهل مجلس و مهمانی و معاشرت با ديپلمات های
خارجی.
ايران متجدّد همانند ژاپن و چين، امروز مسير تازهای را دنبال می كند،
چنانكه در ورزش يا فرهنگ و هنر از باختر زمين تاثير می پذيرد. می شود
گفت كه تقريبا" همه ی دختر های خانواده های بالاتر از متوسط ايران،
هميشه با جامه ی اروپایی می گردند.
جوانان بی شماری را می بينيم كه تا شب دير به پايكوبی سرگرمند.
در جامعه ی قديم ايران ميان جوامع ارمنی و روسی الاصل بالاتر از
طبقه ی متوسط، زندگی و معاشرت نزديك به شيوه ی غربی بود. اما
به تازگی ميان ايرانيان خالص (مسلمان) رسم و راه اروپایی رونق گرفته
است.
شاه ايران در صحبت دوستانه (غير رسمی) به من گفت كه علت
پيشرفت ژاپن اين است كه چيزهای خوبی را كه دارد از دست
نمی دهد و چيزهای خوبی را هم كه در اروپا و امريكا می يابد يكسره
می پذيرد، و ايرانيان هم بايد از ژاپن سرمشق بگيرند، و او مردم را در
اين سو رهبری كرده است.
شمار و وضع دخترها كه به مدرسه می روند كم و بيش به همان
نسبت دخترهای دانشآموز ژاپنی 15 يا 16 سال پيش است، اما بعضی
از آنها بسی زيباتر از دخترهای امروز ژاپنی هستند. در سال های اخير
درس گرفتن در مكتبخانه را به آموزش نوين در مدرسه تغيير و ترقی
دادهاند، هر چند كه پيشتر هم در مدارس كاتوليكی فرانسوی، شاگردان
را خوب تعليم می دادند و بسياری از دخترهای ايرانی در اين مدرسه ها
درس خوانده اند. يك چند گاه بر اثر اختلاف دينی، كار بر مدارس خارجی
سخت شد، اما پادشاه كنونی به اين شرط كه هيچ تعليم دينی در
برنامه ی اين مدارس نباشد اجازه داد كه به فعاليت ادامه بدهند.
می گويند كه آقایی زن خدمتکارش را كه بيرون می كرد به او (معادل)
10 ين (واحد پول ژاپن، كه آن روزها مبلغ قابل توجهی بود) پول داد. آن
خدمتکار بی درنگ اين پول را جلوی سگ خانه كه نزدیک بود انداخت و
گفت: «در سايه ی لطف تو توانستم سال ها به آقا خدمت بكنم. پس
اين پول پيشكش تو!»
آن آقا تعجب كرد و از خدمتکار پرسيد: «چرا پول را هدر می دهی؟»
و زن به آرامی پاسخ داد: «در خانه تان چنان در مصرف آب خسّت
داشتيد كه هميشه ملامتم می كرديد كه در آب اسراف می كنم. من
هم بعد از هر غذا، همه ی ظرفها را می دادم تا سگ بليسد.»!
چنان كه پيشتر يادآور شدم، در ايران معمول است كه به علت كم
آبی در مصرف آب صرفه جویی بسيار می كنند.
در تاريخ و ادب ايران قديم نام زنان بسياری با ستايش و آفرين آمده
و مانده است.
كشف حجاب به عنوان سرآغاز آزادی زنان
ايرانی ها و نيز خارجی ها می پندارند كه با كشف حجاب جريان
آزادی زن شروع شد؛ اما زنها خود دوست ندارند كه چادر برداشته
شود. آنها خود را در چادر می پوشانند و (ناشناس) در شهر گردش
می كنند، فيلم می بينند، چای می نوشند و به رستوران می روند.
چادر در واقع مأمنی است كه به آنان آزادی رفتار می دهد. اما روی
هم رفته كسی نمی تواند بگويد كه چادر مانع پيشرفت است يا به
عكس مايه ی ترقی است!
امروزه در ايران، مرد هنوز مجاز است كه چند زن داشته باشد. شرط
ياد شده در قرآن اين است كه مرد بايد با زن های متعدد خود به انصاف
و مساوات سلوک كند. اما بسا كه مرد نمی تواند يك زن را هم خوب راه
ببرد، و بسيار سخت است كه چند زن را با نصفت و درست اداره كند. از
اين روست كه امروزه مردانی كه چند همسر دارند كم شدهاند. اخيرا"
در سال 1932 (1311 خورشیدی) قانون ازدواج اصلاح شد، و اصل برای
مردان تك همسری شد. اگر مردی وضع خاص داشته باشد، با گرفتن
تصديق نامه و مجوز استثنائا" می تواند زن دوم بگيرد. اما برای اين كار
اذن و رضای زن اول لازم است. حداقل سن ازدواج پيش از اين 10 يا 12
سال بود، اما چنان كه در هند، حداقل سن ازدواج برای دختران به 15 و
برای پسران به 17 سال افزايش پيدا كرد.
برچسبها: رضاشاه پهلوی, قانون ازدواج, حقوق مدنی زنان ایرانی, آکی یو کازاما
کاین سر پر هوس شود خاک در سـرای تـو
|