علامه نائینی در کتاب خود «در باره ی حکومت از نظر اسلام»،

یکی از اسباب و علـل بـرپـا مانـدن استـبـداد در جوامع را استبداد

دینی می داند و می گوید: 

   کار اینان این است که مطـالب و سخنانی را از دین یاد گرفته و

ظاهر خود را آن طور که جالـب عوام ساده باشد مـی آرایـنـد و

مـردمـی را کـه از اصــول و مــبــانـی دیـن بی خبـرنـد، و بـه اساس

دعـوت پیامبران گرامی آشنایی ندارند را می فریـبـنـد و مطـیـع خود

می سازنـد و به نام غمخواری دین و نگهداری آیین، سایه ی شیطان

را بر سر عموم می گسترانند و مردم را در زیر این سایه ی شومِ  

جهل و ذلّـت نگاه می دارنـد.این دستـه چون با عـواطـف پـاک مـردم

سر و کار دارنـد و در پشت سنگر محکم دین نشسته اند، خطرشان

بیشتر و دفعـشان دشوارتر است. 

   در تاریخ اسلام، نخست معاویـه برای درهـم شکستن نیروی حق و

محو اصـول اسـلام، به این شیـوه روی آورد. جمعی از دنـیـا پـرستـان

را که چنـد روزی محضـر رسول گرامی را درک کرده و چند حدیث

شنیده و در نظر عوام، مرجع دین بودند را با خود همدست کرد و به

تأویـل آیات و جعل اخبـار و اغـوای خلـق مشغـول شدند و ریشه ی 

زَقّوم حکومت بنی امیه را برای همیشه محکم ساختند. 

   این دسته بی پـروا و آشکارا حق را ضعیـف نمودند. اما دسته ی

دیگری از این قُمـاش از معاویه پول می گرفتند و با منفی بافی و

اظـهـار شک و تـردیـد و زهـد فروشی مـردم را از یاری حق دو دل و

سست می کردنـد. 

   مرور زمان و تلقینات و تبلیغـات دستگاه های وابسته به استبداد

این جریان را چنـان تـقـویت نمود که پاره ای ساده لـوح و بی خبـر از

تعـالیـم اسلام، قیـام و اقدام در برابر این گروه شوم را قـیـام به ضرر

دین می پندارنـد و سـکـوت در بـرابـر ایـشـان را از عـلائـم دیـنـداری! 

                             آیت ا... سید محمود طالقانی 

                                      رحمة ا... علیه